خب خیلی عاقلانهتر و منطقی تر است که به جای اینکه یک دارو به تمام بدن برود و به سلولها و بافتهایی که سالم هستند و نیازی به دریافت دارو ندارند، آسیب وارد کند، مکانیزمهایی پیدا کنیم که دارو مستقیما به همان سلولهای بیمار برسد و در آنجا عمل کند. مخصوصا برای داروهایی مانند داروهای شیمی درمانی که عوارض زیادی دارند و برای افراد مشکلات متعددی ایجاد میکنند.
به این حوزهی نسبتا جدید علمی، دارورسانی هدفمند یا targeted drug delivery گفته میشود.
استفاده از این روشها، علاوه بر کاهش عوارض جانبی دارو، اثربخشی آن را نیز افزایش میدهد. چرا که میتوان میزان دُز لازم برای درمان را دقیقا فراهم کرد و مطمئن بود که تمام یا بیشتر آن، به سلول هدف میرسد.
مثلا در نظر بگیرید که قسمتی از پوست شما آسیب دیده است، به عنوان مثال سوخته است. شما مشخصا پماد سوختگی را در همان موضعی که دچار سوختگی شده است، استعمال میکنید و به تمام بدن خود پماد نمیزنید. همین مساله در مورد داروها مطرح است با این تفاوت که در مورد پماد، شما میتوانستید خودتان آن محل را انتخاب کنید، اما در مورد داروها، از این بابت که داروها در سطح مولکولی و میکروسکوپی عمل میکنند، شما قادر به چنین کاری نیستید و نمیتوانید مثلا یک قرص را طوری بخورید که تنها روی رودهی شما عمل کند و روی بخشهای دیگر تاثیر نگذارد. بسیار دیده میشود که شخصی داروی شیمی درمانی دریافت میکند، اما این داروها علاوه بر تومور، فولیکولهای مو را نیز تحت تاثیر قرار میدهند و شخص دچار ریزش مو میشود. اما برای رفع چنین مشکلاتی، مکانیزمهای داروسانی هدفمند در حال توسعه است.
در این روشها، مولکول دارویی بر روی یک حامل دارو (drug carrier) سوار میشود.
این حامل دارویی ممکن است یک مایسل، یک لیپوزوم یا یک نانوذره یا یک درشت مولکول باشد. شبیه یک تاکسی که مسافری را سوار کرده و در مقصد پیاده میکند.
اما این حاملهای دارویی چطور میفهمند که مولکول دارویی را کجا پیاده کنند؟
در واقع آنها چیزی نمیفهمند، فقط براساس تفاوت سلولهای هدف، مقصد را پیدا میکنند. به عنوان مثال، pH بدن انسان در حالت عادی چیزی حدود ۷/۴ است و تقریبا خنثیست. اما pH تومورها، بین ۵/۶ تا ۶/۸ تغییر میکند و به همین خاطر، محیطی اسیدی دارند. حاملهای دارویی مخصوص که قرار است تومور را از بین ببرد، درون بدن انسان و از طریق سیستم گردش خون میچرخند، اما دارو را تنها جایی آزاد میکنند که محیط اسیدی باشد. در این محیط، ساختار حامل کمی تغییر میکند و دارو در آن نقطه آزاد میشود، گویی در را برای مسافرش باز میکند. البته حاملهای مختلف، از مکانیزمهای مختلفی برای دارورسانی استفاده میکنند.
این را مقایسه کنید با روشهای غیرعلمی و غیرتخصصی طب سنتی. طب سنتی در برابر علم نوین، یک شوخی بیشتر نیست.