شما اگر در خیابان از صد نفر بپرسید که آیا شما ذهن بازی دارید یا به اصطلاح اُپِن مایند (open minded) هستید، احتمالا ۹۹ نفر می‌گویند بله ذهن من باز است و من اصلا انسان متعصبی نیستم و به هیچ چیز تعصب ندارم. اما اگر در خودمان دقیق شویم می‌بینیم که آنقدرها هم که ادعا می‌کنیم ذهن بازی نداریم و چیزهای زیادی پیدا می‌کنیم که نسبت به آن‌ها تعصب داریم.
البته من این را چیز بدی نمی‌دانم، چون از نظر من اولین قدم در حل یک مساله یا مشکل، پذیرش وجود آن مشکل است. کسی که وجود مساله یا مشکل را نفی می‌کند، قاعدتا دنبال راه حلی نیز برای آن نمی‌گردد. حالا که پذیرفتیم که ما نیز ممکن است دچار تعصب باشیم می‌توانیم با ذهنی باز این سوال را بپرسیم که:
ذهن ما تا چه حد باز و تا چه حد بسته است؟
موارد ذیل نشان می‌دهد که ذهن ما هنوز تا حدی بسته و مبتلا به تعصب است:
یک – دوست دارید به آن چیزهایی که می‌دانید، بچسبید. برای دانستن چیزهای جدید خیلی کنجکاو نیستید و علاقه دارید هرچیزی را با همان دانسته های قبلی تفسیر کنید.
دو – در نظرات خود خیلی سرسخت هستید. در بحث‌ها اصلا احتمال غلط بودن نظر خودتان را در نظر نمی‌گیرید. هیچگاه در هیچ بحثی شکست نمی‌خورید.
سه – بیشتر از اینکه سوال بپرسید، نظر می‌دهید. طبیعت سوال پرسیدن با جستجوی حقیقت و فهم آن همراه است. کسی که هیچ سوالی نمی‌پرسد احتمالا احساس می‌کند هرچیزی که نیاز دارد را می‌داند.
چهار – اطراف شما را همفکران شما فرا گرفته اند. این هم می‌تواند نشانه‌ای از متعصب بودن باشد. اینکه انسان نتوانسته دیدگاه های مخالفش را در اطراف خود بپذیرد.
پنج – دیگران را بسیار قضاوت می‌کنید. اینکه تصور کنید همه در حال اشتباه هستند و همه باید آنطور که شما فکر می‌کنید، عمل کنند، نشان می‌دهد که فکر و نظر خودتان را خیلی درست می‌دانید که دیگران را قضاوت می‌کنید نه فکر خودتان را. شش – از تغییر وحشت دارید. اینکه نظرتان را تغییر دهید، شما را برآشفته می‌کند. این جمله از دی‌داد در این رابطه خیلی جالب است که “حرف مرد نادان یکی‌ست”. قرار نیست صد سال یک حرف و یک نظر را داشته باشید.
هفت – اگر چیزهایی با نظرات شما همخوانی نداشته باشد، به نظر شما احمقانه است؟ آیا بیشتر مردم به نظرتان احمق هستند؟ شاید بایستی در نظرات خودتان تجدید نظر کنید.
هشت – انتقاد از شما، باعث برآشفته شدن شما می‌شود. انتظار دارید هرکس که راجع به شما صحبت می‌کند، فقط از شما تعریف کند.
نه – در بحث‌ها، سریعا دیگران را خاموش می‌کنید. دوست دارید زودتر بحث را با پیروزی ببندید.
ده – آیا هدفتان در بحث، به کرسی نشاندن حرف خودتان است یا می‌خواهید ببینید عمق حرف و فکر پشت حرف طرف مقابلتان چیست؟
پاسخ به این سوالات، به ما می‌گوید که تا چه حد ذهن ما نسبت به مسائل جدید، باز است. آنوقت می‌توانیم به سراغ راه حلی برای آن برویم.
تصویر بالا: نقاشی اثر بهمن محصص
– اَبا اِباد