هنوز هم میتوان در بسیاری از کشورها قوانین وحشیانهای مانند قطع دست را پیدا کرد. یعنی با این همه پیشرفت بشر در زمینههای مختلف علمی و فلسفی، هنوز عدهای وحوش وجود دارند که فکر میکنند باید دست کسی را که دزدی کرده قطع کرد. کسی نمیپرسد که خروجی چنین مجازاتی چه بوده است یا قرار است این قطع دست چه کاری کند؟ مثلا دزد چون دیگر دست ندارد، نمیتواند دزدی کند؟ اگر آن دزد بیچاره تصمیم بگیرد کار کند، بدون دست قرار است چه کار کند؟ شما قطع عمدی دست را فقط در فیلمهای سایکو و ترسناک هالیوودی میتوانید مشاهده کنید و آدم عاقل و بالغ و سالم، حتی به مخیلهاش هم نمیگنجد که دست کسی را با شمشیر قطع کند. اما بگذریم. برخلاف این متوحشین که دست انسانها را قطع میکنند، محققان و دانشمندانی در سرتاسر جهان به دنبال یک راه حل برای رویش مجدد اعضای قطع شده هستند. البته احتمالا خیلی از این دانشمندان حتی نمیتوانند تصور کنند که در قرن بیست و یکم کشوری چنین مجازاتی را روی شهروندان خودش اعمال میکند. منظور و مقصود این دانشمندان کمک به کسانیست که به هر دلیلی دچار نقص عضو شدهاند.
موجودی که در این پژوهشها بسیار امیدبخش است، اختاپوس است. اختاپوس دارای این خاصیت اعجاب انگیز است که با قطع هریک از بازوهایش، دوباره بازوی جدیدی از قسمت قطع شده میروید. البته مطمئنا کسی بازوی اختاپوس را به خاطر دزدی قطع نمیکند، چون اختاپوس در اقیانوس زندگی میکند نه در کشورهایی با چنین قوانین واپسگرایانهای. اما وقتی یک شکارچی مثل کوسه، به اختاپوس حمله میکند و بازوی اختاپوس را میگیرد، اختاپوس میتواند بازوی خودش را رها کند و جانش را نجات دهد. البته اختاپوس از این بابت نگرانی ندارد، چرا که بعدا بازوی جدیدی به جای بازوی قبلی میروید.
بدن اختاپوس به محض جدا شدن بازوی آن از بدنش، دست به کار میشود تا بازوی جدیدی بسازد. سلولهایی به نام هموسیتها به قسمت بازوی قطع شده میروند و شروع به ساختن بازوی جدید میکنند. این بازوی جدید حتی تمام قابلیتهای بازوی قبلی از جمله سیستم کامل عصبی آن را داراست و اساسا تفاوتی با بازوی پیشین ندارد. تنها دو ماه کافیست تا بازوی جدید به تمام قابلیتهای بازوی قطع شده برسد. شاید بپرسید که اگر ما این را میدانیم، چرا تاکنون از آن برای کمک به انسانها استفاده نکردهایم؟
خب این خیلی جالب است که همانطور که موها و ناخنهای ما بعد از جدا شدن، دوباره میروید، مثلا اعضای بدنمان نیز بعد از جدا شدن دوباره بروید. تحقیقات روی شناخت فرآیند بازسازی در اختاپوسها و دیگر موجودات زندهی دارای این قابلیت، همچنان ادامه دارد و مراکز تحقیقاتی و کمپانیهای زیادی روی این موضوع کار میکنند. اما این تحقیقات بسیار زمانبر است. در وهلهی اول ما باید دقیقا و مو به مو، مراحل آسیب تا رویش مجدد را در این موجودات و در سطح مولکولی بشناسیم. فرآیندهای زیستی، بسیار پیچیده هستند و شناخت انواع آنزیمها و پروتئینهای دخیل در این فرآیندها، کار چندان آسانی نیست.
سپس باید فرآیندهای مشابهی در انسانها پیدا کنیم که بتوان با کمی تغییر، به فرآیندهای رویش مجدد مانند چیزی که در بدن اختاپوس اتفاق میافتد، دست پیدا کرد که این مساله نیز بسیار پیچیده است. اما میتوانیم امیدوار باشیم که با این سرعت رشد علم، روزی بتوانیم از این قابلیت در بدنمان استفاده کنیم. راستی آیا رویش مجدد اعضای بدن انسان برای شما جذاب است؟
-اَبا اِباد