طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، چیزی بین یک و نیم تا دو میلیون نفر در جهان، در انتظار دریافت اعضای حیاتی بدن هستند. این در حالی‌ست که در سال ۲۰۲۳، تنها حدود ۱۷۰ هزار عمل پیوند عضو صورت گرفته است. همچنین از این بین، مشخص نیست که چقدر از این عمل‌های پیوند عضو موفق بوده است. از طرف دیگر، خود اهدای عضو، به لحاظ قانونی و اخلاقی دارای پیچیدگی‌های زیادی‌ست. در بسیاری از کشورها، خرید و فروش عضو غیرقانونی‌ست و پیوند عضو تنها از طریق اهدای عضو امکان پذیر است. اما مشخص نیست که این قوانین چقدر می‌تواند بازدارنده باشد.
مثلا در کشور ما، شما می‌توانید تبلیغات فروش اعضا را براحتی در اطراف مراکز درمانی بر در و دیوار مشاهده کنید. اگرچه آمار رسمی در این رابطه در ایران وجود ندارد، اما با توجه به شرایط اقتصادی کشورمان، خبرهای ناراحت کننده‌ی زیادی در این رابطه به گوش می‌رسد.
از طرف دیگر، مساله‌ی پیوند عضو برای بسیاری از بیماران نیازمند اهدای عضو نیز مساله‌ی مرگ و زندگی‌ست. حالا باید چه کار کرد و تکلیف چیست؟علم در تلاش برای پاسخ به این مساله است.
یکی از حوزه‌های جذاب تحقیقاتی در این رابطه، مساله‌ی کشت اندام (Organ Culture) است.
دانشمندان در تلاشند که با استفاده از روش‌های کشف بافت، کل اندام یا برخی قسمت‌های یک اندام را در شرایط آزمایشگاهی کشت دهند. این خیلی جذاب به نظر می‌رسد که مثلا شخصی که به کلیه نیاز دارد، به جای اینکه منتظر باشد کسی به او کلیه اهدا کند یا به جای اینکه هزینه‌ی گزافی را صرف خرید عضو کند، در یک آزمایشگاه کلیه‌ای برای او کشت داده شود و وقتی کلیه به طور کامل رشد کرد، به او پیوند بزنند. به این شکل، مسائل اخلاقی و قانونی مرتبط با خرید و فروش عضو به کلی منتفی می‌شود و بازار بسیاری از باندهای خطرناک خرید و فروش غیرقانونی اعضای انسان نیز، کساد می‌شود. از طرف دیگر، از آنجایی که این اندام با استفاده از سلول‌های بنیادی خود بیمار کشت شده، احتمالا اندام جدید، سازگاری بسیار خوبی با بدن میزبان خواهد داشت و بیمار نیازی به دریافت داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی نیز نخواهد داشت.
خبر خوب اینکه تاکنون پیشرفت‌های قابل توجهی در این حوزه اتفاق افتاده است. از جمله اینکه دانشمندان تاکنون موفق شده اند که با استفاده از سلول‌های بنیادی و به کمک تکنیک‌های مهندسی بافت، اندام‌هایی مانند کبد، قلب و موی انسان را در آزمایشگاه کشت دهند. به چنین اندام‌هایی organoid گفته می‌شود.
اما یک مشکل بزرگ در این رابطه این بوده که مدت زیادی طول می‌کشد تا این اندام‌ها به اندازه‌ی مناسب برای پیوند عضو رشد کنند. از طرف دیگر، روش‌های مناسب نگهداری از این اندام‌ها هنوز یافت نشده است. مساله‌ی دیگری که به پیچیدگی این روش‌ها می‌افزاید، این است که اندام انسان یک جسم سه بعدی‌ست و کشت سلول‌ها به شکلی که بتوان به این شکل سه بعدی منتهی شود، پیچیده است. برای حل این مساله، دانشمندان به روش‌هایی مانند کشت اندام داخل بدن خوک و سپس انتقال آن به بدن بیمار و یا کشت اندام مستقیما داخل بدن خود بیمار فکر می‌کنند. اما امیدها در رابطه با موفقیت این روش‌ها همچنان بالاست. بالاخره روزی این نیز به لیست بلند خدمات علم به بشریت اضافه می‌شود. آنوقت آدم وقتی مریض می‌شود، می‌رود به جای درمان، کل آن اندام را عوض می‌کند و یک اندام نو جایگزین آن می‌کند.
راستی اگر روزی این تکنولوژی تجاری شود، شما حاضرید مرتبا اندام‌هایتان را تعویض کنید تا سالم و جوان بمانید؟ پاسختان را کامنت کنید.
– اَبا اِباد