کارل ساگان، اخترفیزیکدان بزرگ اوکراینی آمریکایی، در آخرین مصاحبه قبل از مرگش در سال ۱۹۹۶، حرف بسیار جالبی زد که من عینا ترجمه‌ی آن را در اینجا می‌آورم.
در بخشی از این مصاحبه، کارل ساگان می‌گوید : “علم چیزی بیش از مجموعه‌ای از دانش است. علم یک شیوه‌ی تفکر است؛ شیوه‌ای برای پرسشگری شکاکانه در مورد جهان هستی با درک درستی از احتمال خطای انسان. اگر نتوانیم سوالات شکاکانه بپرسیم، اگر نتوانیم از کسانی که به ما می‌گویند فلان چیز درست است پرسش کنیم، و نتوانیم نسبت به صاحبان قدرت شکاک باشیم، آنگاه در معرض طعمه شدن برای شارلاتان بعدی (سیاسی یا مذهبی) قرار می‌گیریم که یاوه‌گویی می‌کند.“
هرچند تک تک جملات این یک پاراگراف برای من جالب توجه است، اما در اینجا روی همان دو جمله‌ی اول تمرکز می‌کنم که ترجمه‌ی مستقیم این عبارت است Science is more than a body of knowledge. It is a way of thinking اجازه دهید با یک مثال این موضوع را بررسی کنیم. فردی نزد شما می‌آید و می‌گوید به نظر من مدفوع الاغ ماده یا همان عنبرنسارا، فلان خاصیت درمانی را دارد. شما می‌گویید که خیر چنین خاصیتی برای آن به صورت علمی یافت نشده و این ادعا علمی نیست. فرد عصبانی می‌شود و می‌گوید آیا حتما باید دانشمندان غربی چیزی را گفته باشند که ما قبول کنیم؟
آیا همه چیز باید در ژورنال‌های علمی آمده باشد؟
ژورنال‌ها دست گروهی خاص است که نمی‌گذارند این اطلاعات پخش شود.
مثلا دست کمپانی‌های بزرگ داروسازی‌ست که نمی‌خواهند ما خواص عنبرنسارا را بفهمیم و می‌خواهند ما همچنان داروهای شیمیایی آن‌ها را بخریم و هر روز بیشتر مریض شویم و داروهای بیشتری بخریم و آن‌ها پولدارتر و ما فقیرتر شویم. وگرنه عنبرنسارا بسیاری از این بیماری‌ها را درمان می‌کند و ما از خیلی از این داروها بی‌نیاز می‌شویم و این کمپانی‌های داروسازی ورشکست می‌شوند. نمی‌شود شما ایرانی باشید و چنین استدلال‌هایی را از دیگران نشنیده باشید. من نمی‌دانم که آیا ملل دیگر چنین چیزی را تجربه می‌کنند، اما به عنوان یک ایرانی نمی‌توانم وجود چنین تفکراتی را در ایران انکار کنم.
اما پاسخ به این استدلال همان جمله‌ی کارل ساگان است. ببینید ممکن است در چندین ژورنال هم مقالاتی راجع به خواص عنبرنسارا چاپ شود. اصلا ممکن است چند وقت بعد واقعا چنین مساله‌ی اثبات شود و کسی با این موضوع مشکلی ندارد. اما مساله این است که علم صرفا یک توده و مجموعه‌ای از نظریات نیست. علم یک متد و یک روش است. کسی با این مشکل ندارد که روزی خواص درمانی برای عنبرنسارا یافت شود.
مساله این است که وجود این خواص چطور اثبات شده است؟
آیا مشخص است که کدام مولکول در عنبرنسارا روی کدام مکانیزم بدن ما اثر دارد؟
آیا این دارو روی بیماران متعدد تست شده و مطالعات بالینی پیرامون آن صورت گرفته است؟
آیا این خواص دارویی صرفا تلقین شرکت‌کنندگان (اثر پلاسیبو) به خودشان نبوده است؟
علم فقط آن ژورنال‌ها نیست، علم این پرسش‌هاست که باید فرد مدعی به آن‌ها پاسخ دهد. علم روش فکر کردن است و دانشمند کسی‌ست که علمی فکر می‌کند.
ویدئو : دستگیری یک ایرانی توسط پلیس گمرک فرودگاه استکهلم سوئد در اسفند گذشته، پلیس یک کشور پیشرفته اصلا باورش نمی‌شود که کسی در قرن بیست و یکم، مدفوع الاغ ماده را برای درمان، با خودش هزاران کیلومتر حمل کند و به یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان ببرد. به همین دلیل ابتدا تصور می‌کنند که اینها مواد مخدر است. این موضوع آن زمان در تلویزیون سوئد پخش و دستمایه‌ی طنز بسیاری شد.
-ابا اباد