در سوم فوریه‌ی سال ۱۸۵۱، فیزیکدان فرانسوی لئون فوکو Léon Foucault تعدادی از دانشمندان را به یک نمایش (تصویر اول) دعوت کرد. فوکو در یادداشتی که برای مدعوین ارسال کرده بود نوشته بود که “شما به دیدن چرخش زمین دعوت شده اید”.
فوکوی ۳۲ ساله که پیشتر از دانشکده‌ی پزشکی اخراج شده بود، با طراحی یک آزمایش خیلی ساده، چرخش محوری زمین را اثبات کرد.
تا قبل از آزمایش فوکو ما نمی‌دانستیم که زمین به دور خودش می‌چرخد؟ بله حتما می‌دانستیم. اما تنها از روی حرکت ستاره‌ها و حرکت خورشید این را می‌دانستیم. همین باعث می شد که عده‌ای در این موضوع که زمین به دور خودش می‌چرخد شک کنند. یک نفر میتوانست بگوید که این خورشید است که به دور زمین می‌چرخد و شب و روز ایجاد می شود. از طرف دیگر برای خیلی افراد سوال بود که اگر زمین به دور خودش می‌چرخد چرا ما این موضوع را احساس نمی‌کنیم؟
اما آزمایش فوکو چه بود؟
فوکو اولین بار این آزمایش را در یکی از اتاق‌های رصدخانه‌ی پاریس برای دانشمندان به نمایش گذاشت. یک ماه بعد فوکو آزمایش را در ساختمان بزرگ پانتئون پاریس (تصویر دوم) به نمایش عموم گذاشت.
آزمایش از این قرار بود که فوکو یک گوی فلزی ۲۸ کیلوگرمی را با یک سیم به طول ۶۷ متر، از گنبد ساختمان پانتئون آویزان کرد (تصویر سوم).
در زیر این آونگ، یک صفحه‌ی چوبی قرار داده شده بود و روی این صفحه‌ی چوبی شن به شکل یکنواخت ریخته شده بود. در پایین گوی فلزی یک نوک تیز ایجاد شده بود که بتواند روی شن‌ها خطوطی ایجاد کند. فوکو گوی فلزی را به ارتفاع برد و با رها کردنش، به آن حالت آونگ داد. برای دیدن نتیجه‌ی آزمایش فوکو باید کمی صبور باشید.
رفته رفته آونگ شکل زیبایی را روی شن‌ها ایجاد کرد (چیزی شبیه تصویر چهارم). اما نیرویی به آونگ از طرفین وارد نشده بود و قاعدتا انتظار میرفت آونگ فقط یک خط ثابت روی صفحه‌ی شنی ایجاد کند. اگر آونگ در یک صفحه‌ی ثابت نوسان کرده، پس این صفحه‌ی شنی است که دارد می‌چرخد. بعد از ۳۱ ساعت دوباره آونگ به همان نقطه‌ی اولیه برگشت.
این آزمایش چرخش زمین را به زیبایی و سادگی به نمایش می گذارد.
در پست‌های بعدی بیشتر در مورد آونگ فوکو بحث خواهیم کرد.
