دانش (Knowledge) با اطلاعات (Information) متفاوت است.
امروزه با یک جستجوی ساده در اینترنت، حجم بالایی از اطلاعات در دسترس است. اما این حجم بالای اطلاعات، تماما دانش نیست؛ چرا که هر نوع اطلاعاتی دانش نیست. این حجم بالای اطلاعات به شکل دقیق بررسی نشده است.
طبق تعریف، اطلاعات، حقایق یا جزئیات در مورد یک موضوع خاص است.
دانش خود به نوعی اطلاعات است، اما اطلاعاتیست که به شکل دقیق بررسی شده باشد. دانش، آگاهی، درک یا مهارتی است که از طریق تجربه یا آموزش، به کمک اکتشاف یا یادگیری به دست میآید.
اطلاعات اغلب به شکلی ارزان و آسان در دسترس است اما دانش معمولا گران و پرهزینه است و دسترسی به دانش در یک موضوع، همیشه چندان آسان نیست.
شما میتوانید در مورد نحوهی پرواز یک هواپیما اطلاعات زیادی کسب کنید، اما برای ساخت یک هواپیما به دانش نیاز دارید. این دو اصطلاح ممکن است به طور روزمره به جای هم به کار رود. مثلا کسی بگوید شخص الف دربارهی موضوع ب اطلاع دارد یا اینکه کسی بگوید شخص الف دربارهی موضوع ب میداند (دارای دانش است). اما اگر دقیقتر نگاه کنیم، شخص الف ممکن است اطلاعات زیادی در موضوع ب داشته باشد اما نتواند توضیح دهد که چرا این اطلاعات بدین شکل هستند. در این حالت شخص الف فقط از این واقعیت آگاه است، اما چیز بیشتری در مورد آن موضوع نمیداند. این شخص میتواند این اطلاعات را برای دیگران بازگو کند اما نمیتواند علت آن را دقیقا توضیح دهد و جزئیات آن را شرح دهد. این اطلاعات ممکن است در بسیاری از روزنامهها، مجلات، سایتها، دایرهالمعارفها و دانشنامهها یافت شود. در این حالت شخص در آن موضوع دانش ندارد، بلکه اطلاعات زیادی دارد. اما اگر شخص علاوه بر داشتن اطلاعات، بتواند واقعیت آن موضوع را توضیح دهد و دلایل در پس آن را نیز شرح دهد، شخص در آن موضوع دارای دانش است.
برای من بسیار عجیب است که یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی هنوز فرق اطلاعات و دانش را نمیداند و در پژوهش خود به منبعی همچون ویکیپدیا ارجاع میدهد یا اطلاعات اولیه را از مراجع غیرمعتبر دریافت میکند و براساس آن پژوهش خود را پایهگذاری میکند. یا اینکه شخصی در تهیهی گزارشهای مهم از اطلاعات خام و ارزیابی نشده استفاده کرده و سپس براساس همان گزارشها تصمیمگیری شده و برنامهریزی صورت میگیرد.
این اطلاعات خام و ارزیابی نشده صرفا جهت کسب یک فهم و درک اولیه از موضوع، در بدو ورود به آن موضوع مناسب است. اما این اطلاعات قابلیت این را ندارد که بدان ارجاع شود و از آنها در تصمیمسازیها استفاده شود. در موضوعات تخصصی، شخص باید حتما تفاوت اطلاعات و دانش را بداند تا به خطا نرود.
تصویر: توئیتر انگلیسی (برخلاف توئیتر فارسی) از گذشته تاکنون حاوی اطلاعات با ارزشی بوده است. بسیاری از دانشمندان مطرح جهان، در این محیط به بحثهای علمی و بازگو کردن دستاوردهای خود میپردازند. در یکی از این توئیتها دیدم که کلیفورد برگس، استاد فیزیک دانشگاه مک مستر کانادا، به دانشجویان این موضوع را گوشزد میکند که اطلاعات موجود در توئیتر و کتابهای مشهور راجع به نظریهی ریسمان را بدون یک نگاه نقادانه (uncritically) نپذیرید.