چندی قبل دانشمندان، سال ۲۰۲۳ را گرم‌ترین سال در ۱۲۵ هزار سال گذشته اعلام کردند. این در حالی‌ست که قدیمی‌ترین نوشته‌ی یافت شده از بشر، مربوط به ۳۴۰۰ سال قبل از میلاد یعنی حدود ۵۴۰۰ سال قبل است. البته در تمام این مدت نیز ما معیاری برای اندازه گیری دما نداشته ایم و تنها حدود ۱۴۰ سال است که انسان توانسته دمای نقاط مختلف زمین را ثبت کند و تا پیش از ۱۸۸۰ میلادی، کسی دمایی از زمین ثبت نکرده است.
حال این سوال پیش می‌آید که دانشمندان چگونه با اطمینان در مورد دمای کره‌ی زمین در ۱۲۵ هزار سال گذشته صحبت می‌کنند؟
همچنین رکوردهای دمایی که اثباتی بر غیرطبیعی بودن روند گرمایش زمین در دهه‌های اخیر است، چگونه به دست آمده است؟
به منظور تخمین دمای گذشته‌ی زمین، دانشمندان از تکنیک‌ها و روش‌هایی غیرمستقیم استفاده می‌کنند که تحت عنوان پروکسی‌های اقلیمی (climate proxies) شناخته می‌شود. در پروکسی‌های اقلیمی که تنها روش‌های معتبر برای تخمین دمای گذشته‌ی زمین است، از تغییرات ویژگی‌های فیزیکی که از گذشته تاکنون باقی مانده است، برای تخمین شرایط آب و هوایی گذشته استفاده می‌شود. اگر به اطراف خود دقیق‌تر نگاه کنید، چیزهایی مانند سنگ‌ها، لایه‌های رسوبی، توده های یخ در یخچال‌ها، حلقه‌های درختان، فسیل‌ها و مواردی از این دست، چیزهایی هستند که از گذشته‌های دور تاکنون باقی مانده اند و از طرف دیگر، این ویژگی را دارند که تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی، تغییر کنند.
به عنوان مثال یخ‌ها را در نظر بگیرید. یخ‌ها بهترین منبع برای تعیین شرایط آب و هوایی گذشته هستند. بارش برف در مناطق قطبی، هر سال یک لایه‌ی جدید به لایه‌های یخ در یخچال‌های طبیعی این مناطق اضافه می‌کند. دانشمندان با ایجاد حفره‌هایی چند کیلومتری، از اعماق این یخ‌ها نمونه‌هایی را استخراج می‌کنند. قدیمی‌ترین لایه‌ی یخی که تاکنون از آن نمونه‌گیری انجام شده، مربوط به ۸۰۰ هزار سال قبل است. ذرات ریزی که درون این لایه‌های یخی به دام افتاده است، به ما از وقوع آتش سوزی های بزرگ، وسعت صحراها در جهان و فوران آتشفشان ها خبر می‌دهد. همچنین در این لایه‌ها، حباب‌هایی به دام افتاده اند که ترکیب شیمیایی اتمسفر آن زمان را نشان می‌دهند که با کمک آن، می‌توان دما را تخمین زد. همچنین با کمک این حباب‌ها ما می‌توانیم میزان گازهای گلخانه‌ای در گذشته‌های دور را اندازه گیری کنیم. به این صورت می‌توانیم ارتباط گرمایش زمین و میزان گازهای گلخانه‌ای را درک کنیم.
این حباب‌ها به ما می‌گویند، روند گرمایش کنونی جهان، اصلا طبیعی نیست.
– اَبا اِباد
تصویر بالا: قطعه یخی که از لایه‌های عمیق یک یخچال در گرینلند خارج شده است. ذرات و حباب‌های درون این یخ‌ها، اطلاعات زیادی در مورد گذشته‌ی زمین به دست می‌دهد.
Image Credit: NASA – National Aeronautics and Space Administration