ریچارد دوکینز، رفتارشناس و زیست شناس بریتانیایی، در کتاب بی‌نظیر ژن خودخواه، یک بازی جالب را مطرح می‌کند. در این بازی که به بازی بانکدار شناخته می‌شود، دو نفر مثلا شما و دوستتان در مقابل یک بانکدار به بازی مشغول هستید. یک کارت سبز (صداقت) و یک کارت قرمز (دروغ) در اختیار شما قرار دارد. مشابه همین کارت‌ها در اختیار دوستتان نیز قرار دارد. حالا شما مقابل بانکدار قرار می‌گیرید و بایستی به صورت همزمان با هم، به انتخاب خودتان یک کارت را مقابل بانکدار قرار دهید.
شما اختیاری روی حرکت دوستتان ندارید. قرار است این کار را تکرار کنید و مشخص نیست که بازی چه زمانی به پایان می‌رسد. این بازی به صورت کاملا تصادفی ممکن است پس از هر دور تمام شود.
قوانین بازی به این صورت است:
۱ – اگر هر دو نفرتان کارت سبز (صداقت) را روی میز بگذارید، از آنجایی که هر دو صداقت نشان داده‌اید، بانکدار به هرکدام از شما ۲۰ دلار جایزه می‌دهد.
۲ – اگر یکی از شما کارت سبز (صداقت) و دیگری کارت قرمز (دروغ) را روی میز بگذارد، بانکدار از کسی که کارت سبز گذاشته، ۱۰۰ دلار می‌گیرد و آن را به کسی که کارت قرمز گذاشته، می‌دهد. چرا که کسی که کارت قرمز گذاشته، توانسته دیگری را گول بزند.
۳- اگر هر دو کارت قرمز (دروغ) بگذارید، بانکدار از هرکدام از شما، ۱۰۰ دلار بابت جریمه می‌گیرد. چرا که هردوی شما دروغ گفته اید و در دروغتان نیز موفق نشده اید.
دوکینز در این کتاب می‌گوید که این مساله برای محققان مختلف فرستاده شد تا هریک، یک فرمول یا یک استراتژی ارائه کنند که بیشترین عائدی را برای دو طرف داشته باشد. یعنی اینکه شما و دوستتان، بیشتر از اینکه پولتان را از دست بدهید، بتوانید از بانکدار پول بیشتری دریافت کنید. دانشمندان و محققان، استراتژی‌های مختلفی برای پیروزی در این بازی ارائه دادند، اما بهترین استراتژی تا به امروز استراتژی زیر بوده است: “ابتدا با کارت سبز وارد بازی شوید و پس از آن، در هر مرحله، حرکت قبلی رقیب را تکرار کنید.”
این استراتژی جنبه های جالبی دارد. اینکه شما ابتدا با حسن نیت وارد شده اید. سپس اگر دوستتان کلک زده و کارت قرمز رو کرده، در مرحله‌ی بعد یک انتقام متناسب از او می‌گیرید تا تنبیه شود. اما اگر دوستتان سرش به سنگ خورد و در دور بعد با کارت سبز وارد شد، شما کینه نمی‌ورزید و مجددا با کارت سبز بازی می‌کنید. این استراتژی، تا به امروز بهترین استراتژی بوده است. حالا این را به بهترین حالت برای بقا انطباق دهید.
این بهترین استراتژی، استراتژی پایدار تکاملی (Evolutionary Stable Strategy یا ESS) نامیده می‌شود.
پی‌نوشت ۱: این استراتژی برای به کارگیری در زندگی، یک مشکل اساسی دارد و استاد دی‌داد Day daad قسمتی به آن اضافه کردند که من فکر می‌کنم، بسیار مهم است. این بازی فقط در مورد دو کارت سبز و قرمز تعریف شده و اشاره‌ای به اشتباهات مهلک ندارد. اگر اشتباه مهلک با کارت بنفش نشان داده شود، با ارائه‌ی کارت بنفش بایستی بازی را ترک کنید و ادامه دادن بازی معنی ندارد.
پی‌نوشت ۲: مساله‌ی فوق، مثال خوبی از مسائل نظریه‌ی بازی‌ها (game theory) در ریاضیات است.
– اَبا اِباد