روز چهارشنبه‌ی هفته‌ی گذشته، نمایندگان ۲۰۰ کشور جهان برای پنجمین بار در کره‌ی جنوبی جمع شدند تا به یک توافق “تاریخی” در جهت مقابله با آلودگی پلاستیکی جهان دست پیدا کنند، ولی دست پیدا نکردند. واقعا این سیاستمداران نمی‌دانند که ما اینقدر زباله وارد طبیعت کرده ایم که اکنون زباله هایی که سطح اقیانوس آرام را پوشانده به اندازه‌ی سه برابر مساحت کشور فرانسه است؟
یا مثلا نمی‌دانند که ما انسان‌ها سالیانه ۳۰۰ میلیون تن زباله‌ی پلاستیکی تولید می‌کنیم؟
اگر می‌خواهید بدانید که این عدد چقدر بزرگ است، باید بدانید که سیصد میلیون تن یعنی وزن پنجاه میلیون فیل آفریقایی بالغ! یا مثلا این سیاستمداران نمی‌دانند که در هر سال بیشتر از یک میلیون موجود زنده‌ی آبزی، به خاطر همین زباله های پلاستیکی می‌میرند؟
اگر این‌ها را می‌دانند، چطور نمی‌توانند یا نمی‌خواهند توافق کنند؟ به این سیاستمداران نادان که امیدی نیست، مگر اینکه مردم و دانشمندان بتوانند کاری بکنند. چطور؟
مشکل اصلی در رابطه با زباله های پلاستیکی این است که این زباله ها برخلاف مواد آلی در طبیعت براحتی تجزیه نمی‌شوند.
مثلا پوست یک میوه را در نظر بگیرید. پوست یک میوه از مولکول‌های آلی ساخته شده است. یعنی مولکول‌هایی که از کربن، نیتروژن، اکسیژن و هیدروژن ساخته شده و به نوعی با موجودات زنده مرتبط است. شکستن پیوند بین اتم‌های مولکول‌های آلی، برای میکروارگانیسم‌ها کار آسانی است. میکروارگانیسم‌ها از آغاز تکامل تا به امروز می‌توانسته اند خیلی راحت به کمک آنزیم‌هایشان این کار را بکنند و مولکول‌های درشت را به مولکول‌های کوچک‌تر تقسیم کنند.
اما حالا فرض کنید ما یک زباله‌ی پلاستیکی را در طبیعت رها کنیم. پلاستیک‌ها از پلیمرهایی مثل PET ساخته شده اند. این پلیمرها مولکول‌های درشتی هستند که توسط ما ساخته شده اند و به طور طبیعی در طبیعت وجود نداشته و برای طبیعت جدید هستند. به همین خاطر، میکروارگانیسم‌ها پیوندهای سازنده‌ی پلیمرها را نمی‌شناسند تا بتوانند آن‌ها را تجزیه کنند. البته پرتو فرابنفش در نور خورشید می‌تواند پلاستیک‌ها را تجزیه کند، اما این فرآیند بسیار کند است و تجزیه‌ی پلاستیک‌ها به مولکول‌های کوچک‌تر و ساده‌تر، صدها یا شاید هزارها سال به طول می‌انجامد.
حالا با علم به این موضوع، مردم و دانشمندان چه کاری می‌توانند بکنند؟
مردم می‌توانند کمتر از پلاستیک‌ها استفاده کنند و زباله‌های پلاستیکی را نیز تفکیک کنند تا بتوان آن‌ها را بازیافت کرد. اما از سوی دیگر، تحقیقاتی نیز در جریان است تا پلاستیک‌هایی ساخته شود که توسط میکروارگانیسم‌ها قابل تجزیه باشد و این تحقیقات پیش از این نیز به نتایج بسیار قابل قبولی دست یافته و حتی تولید این پلاستیک‌های زیست تخریب پذیر (biodegradable) در کشورهای پیشرفته آغاز شده است که البته قیمت این پلاستیک‌ها در مقایسه با پلاستیک‌های معمولی کمی بالاتر است.
از سوی دیگر، تحقیقاتی نیز در جریان است تا از طریق دستکاری‌های ژنتیکی میکروارگانیسم‌هایی ساخته شود که پیوند پلیمرها را بشناسد و بتواند پلاستیک‌ها را تجزیه کند. پس امید ما به خود مردم و دانشمندان خیلی بیشتر از سیاستمداران دنیاست.
تصویر بالا: بخشی از سطح اقیانوس آرام که از زباله پوشیده شده و مساحت کل آن، بیش از سه برابر مساحت کشور فرانسه است.
– اَبا اِباد