در یک شب تاریک در حال عبور از خیابان هستید که ناگهان در تاریکی دو چشم را میبینید که همچون دو چراغ کوچک در حال درخشیدن است. لحظهای دچار دلهره میشوید که این دیگر چیست، اما از آنجایی که این یک متن علمیست، انتظار ندارید که او یک موجود فرا طبیعی باشد.
آن فقط یک گربه است که در حال چرخ زدن در خیابان است.
احتمالا تا به حال از خود پرسیده باشید که چرا چشمهای گربه در شب میدرخشد و شاید در فکر خود، پاسخی برای آن پیدا کرده باشید یا شاید وقتی بزرگتر شده اید، پاسخ به این پرسش را رها کرده اید، چرا که تصور میکنید در این جهان سوالات مهمتری برای پاسخ دادن وجود دارد یا اینکه آدم کلی کار دارد و وقت سرخاراندن هم ندارد. شاید اگر هنوز کودک بودید میگفتید هیچ کاری مهمتر از فهمیدن جهان وجود ندارد. ممکن است مانند یونانیان باستان تصور کنید که چشمهای گربه، خود نور تولید میکنند و در محیط منتشر میکنند. میگویند مصریان باستان تصور میکردند که چشمهای گربه در هنگام غروب آفتاب نور را جذب میکند و در طول شب، نوری که در چشمشان جمع شده، منتشر میکنند. اما باید بگویم که در واقع، این فقط بازتاب نور است. این را نیز باید اضافه کنم که این فقط گربهها نیستند که چشمهای آنها در تاریکی میدرخشد؛
بسیاری از گونههای حیوانات شبگرد (nocturnal animals) دارای چنین چشمانی هستند. چرا که چنین چشمهایی به آنها این امکان را میدهد که در شب بهتر ببینند. یک گربه با یک ششم نوری که ما برای دیدن در شب نیاز داریم، میتواند اطراف را ببیند و شکار کند یا مثل گربههای خانگی که در شب از خانه بیرون میزنند، ادای شکار در آورد و حس طبیعی خود را زنده نگه دارد.
اما بازتاب نور چگونه به این حیوانات در دیدن بهتر کمک میکند؟
ما جهان اطراف را به کمک سلولهای شبکیه که در پشت مردمک چشم قرار دارد میبینیم. زمانی که نور وارد چشم گربه میشود، مقداری از آن با شبکیه برخورد میکند. تا اینجا ما و گربه شبیه یکدیگر هستیم. اما تفاوت از اینجا آغاز میشود که در چشم گربه، مقداری از نور که با شبکیه برخورد نکرده، با لایهای به نام پردهی درخشان (tapetum lucidum) برخورد میکند. پردهی درخشان همچون آینه نور را بازتاب مینماید و نور بازتاب شده، مجددا روی شبکیه منعکس میشود. به این شکل، شبکیهی چشم گربه، نور بیشتری دریافت میکند و میتواند با نور بسیار کم شب نیز، اطراف خود را به خوبی مشاهده کند. اما در این بازتاب نور، بخشی از آن نیز به شبکیه برخورد نکرده و از چشم خارج میشود. در این حالت، ما چشمان گربه را درخشان میبینیم.