علم مقدس و خدشه ناپذیر نیست. اما این ضعف علم نیست، بلکه مزیت علم است که مقدس نیست. هرکدام از نظریات علمی که اکنون در اختیار داریم و با آن‌ها زندگی می‌کنیم و از آن‌ها بهره می‌بریم، در آینده‌ای دور یا نزدیک دستخوش تغییر خواهند شد و نظریات جامع‌تر و دقیق‌تر، جای این نظریات را خواهد گرفت. اما علم ارزشمند است. همانطور که در مذاهب و ادیان و فرهنگ‌ها و تمدن‌های کهن، مکان‌هایی مقدس وجود دارد، در علم نیز چنین مکان‌هایی برای دانشمندان وجود دارد. برای ادیان و مذاهب و فرهنگ‌ها، مکان‌هایی مقدس است که در آن‌ها اتفاقات ویژه‌ای افتاده یا حداقل داستان‌ها و حکایت‌ها و افسانه‌ها این را می‌گوید که در این مکان‌ها اتفاقات ویژه‌ای افتاده است. مثلا عده‌ای می‌گویند در اینجا جنگی رخ داده است. عده‌ای می‌گویند که پیامبر ما اینجا ظهور کرده است.
عده‌ای می‌گویند مثلا خدای ما در اینجا قدم گذاشته است. برای عده‌ای دیگر یک آتش چند هزار ساله مقدس است. عده‌ای دیگر یک کوه را مقدس می‌دانند که ادعا می‌شود پیامبرشان در آنجا عبادت می‌کرده است. اما برای دانشمندان چطور؟
چه مکان‌هایی از اهمیت و ارزش ویژه‌ای برخوردار است؟
من امروز یکی از این مکان‌های مقدس و ارزشمند علمی را به شما معرفی می‌کنم.
آزمایشگاه کاوندیش (The Cavendish Laboratory) در دانشگاه کمبریج که در تصویر فوق مشاهده می‌کنید. خب قاعدتا کسی به زیارت این آزمایشگاه نمی‌رود، اما برای همه‌ی دانشمندان دنیا و به خصوص فیزیکدانان، این آزمایشگاه و کشفیات بزرگی که در آن رقم خورده، بسیار جذاب و الهام بخش است. این آزمایشگاه که بخشی از دانشکده‌ی فیزیک دانشگاه کمبریج است، در سال ۱۸۷۴ میلادی، برای توسعه‌ی فیزیک تجربی (experimental physics) ساخته شد و به نام هنری کاوندیش، فیزیکدان و شیمیدان بریتانیایی نامگذاری شد. اولین رئیس این آزمایشگاه نیز ماکسول بزرگ بوده است. باورتان می‌شود که محققانی که در همین آزمایشگاه بوده‌اند، تاکنون بیشتر از ۳۰ جایزه‌ی نوبل در رشته‌های گوناگون علمی را از آن خود کرده اند؟ ۳۰ نوبلیست فقط از همین یک آزمایشگاه!!!
در همین آزمایشگاه بود که در سال ۱۸۹۷ برای اولین بار، جی جی تامسون اولین ذره‌ی زیراتمی یعنی الکترون را کشف کرد. همینجا بود که سی تی آر ویلسون، اتاقک ابر معروف خود را ساخت، دستگاهی که تا دهه‌ها موتور پیشران کشفیات حوزه‌ی فیزیک ذرات بود. در همینجا بود که در سال ۱۹۳۲، جیمز چادویک، دیگر ذره‌ی زیراتمی یعنی نوترون را کشف کرد. اما تحقیقات این آزمایشگاه محدود به فیزیک نماند. سال ۱۹۵۳ بود که فرانسیس کریک و جیمز واتسون به کمک روش کریستالوگرافی اشعه‌ی ایکس که توسط فیزیکدانان ابداع شده بود، موفق شدند برای اولین بار ساختار دی ان ای را به طور دقیق کشف کنند.
بعدا این آزمایشگاه محلی شد برای اولین اکتشافات در حوزه‌ی فیزیک ماده چگال (condensed matter physics) و به نوعی زادگاه این شاخه‌ی مهم از فیزیک. بعدا و با تجهیز بیشتر این آزمایشگاه در دهه‌ی ۱۹۸۰، تمرکز تحقیقات در آن به سمت فیزیک ماده‌ی نرم و بیوفیزیک و فیزیک دارو رفت. قرن ۲۱ نیز برای این آزمایشگاه با تمرکز بر حوزه‌های جدید نانوتکنولوژی و فیزیک دما پایین، همراه بود. حقیقتا این آزمایشگاه خود یک دوره‌ی تاریخ علم به حساب می‌آید.
– اَبا اِباد