پایان خورشید
زمانی که واکنشهای همجوشی در لایهی بیرونی خورشید آغاز میشود، خورشید منبسط شده و به یک غول سرخ تبدیل میشود. اما عمر این غول سرخ چندان طولانی نیست. در حالیکه طول عمر خورشید ۱۲ الی ۱۳ میلیارد سال تخمین زده میشود، این غول سرخ تنها نیم میلیارد سال عمر میکند و واکنشهای همجوشی لایهی بیرونی آن، با کاهش ذخیرهی هیدروژن، به واکنشهای ناپایداری تبدیل میشود. این واکنشها گاهی شدت گرفته و گاهی متوقف میشود.
این تغییرات باعث میشود که ستاره بتپد (pulsate).
در این حالت ستاره مواد اطراف هسته را با سرعت ۲۰ الی ۳۰ کیلومتر بر ثانیه، به سمت بیرون پرتاب میکند و یک تودهی ابری از جنس گاز و پلاسما تشکیل میدهد که به آن سحابی سیاره نما یا Planetary Nebula گفته میشود. علت اینکه به این توده، سیاره نما گفته میشود این است که در قرن ۱۸ زمانی که این سحابیها نخستین بار مشاهده میشد، تلسکوپها چندان قوی نبوده و این سحابیها به شکل سیاراتی مشاهده میشد. طول عمر این سحابی کوتاه و تنها در حد چند ده هزار سال است. برای ستارهای با جرم خورشید، این فرآیند آنقدر ادامه مییابد تا هستهی ستاره نمایان شود.
این هستهی مرده اما همچنان داغ، کوتولهی سفید white dwarf نام دارد.
کوتولهی سفید دارای ابعادی به اندازهی زمین ولی جرمی به اندازهی یک ستاره است. زمانی برای اخترشناسان این سوال وجود داشت که چرا این هستهی به شدت متراکم، از این بیشتر متلاشی نمیشود؟ مکانیک کلاسیک از پاسخ به این سوال عاجز بوده و تنها مکانیک کوانتومی قادر به پاسخگویی به این سوال است. با توجه به مکانیک کوانتومی، در کمال تعجب، هرچه کوتولهی سفید کوچکتر باشد، جرم آن بیشتر است. این موضوع با تجربهی طبیعی ما از پدیدههای جهان، متناقض است.
تصویر: سحابی سیارهنمای هلیکس حاصل از مرگ ستارهای در ابعاد خورشید، در فاصلهی ۶۶۵ سال نوری از ما ثبت شده توسط تلسکوپ فضایی هابل. عرض این سحابی ۳ سال نوری است.
تکنیک صوتی سازی یا sonification، تکنیک جالبی که برای درک بهتر تصاویر از آن استفاده میشود. در فضا چیزی به اسم صدا نداریم، چرا که مدیوم انتقال صدا که مولکولهای هواست، در فضا وجود ندارد. پس این تکنیک چگونه عمل میکند؟ در این تکنیک به نورهای قرمز طیف، صداهای بم و به نورهای آبی طیف، صداهای زیر اختصاص داده میشود. در لینک ارائه شده از صفحهی تلسکوپ فضایی هابل، میتوانید صدای حاصل را بشنوید.