اخیرا باب شده افرادی مرتبا از میزان پیشرفت کشورهای عربی حوزهی خلیج فارس مانند امارات و قطر و کویت و عربستان سخن میگویند.
اگر از این افراد بپرسید توسعه و پیشرفت یعنی چه، احتمالا از برجهای بلند و اقتصاد باثبات و مردم ثروتمند سخن میگوید و نمیتوانید در بین سخنانشان تعریف دقیق و علمی از توسعه و پیشرفت بیابید. اگر معیار را برجهای بلند و ساختمانهای مدرن و اقتصاد باثبات و تورم منفی و مردم ثروتمند بدانیم، پس امارات و کویت از آلمان و فرانسه و بسیاری کشورهای مترقی اروپایی پیشرفتهتر هستند.
اما اگر از یکی از اینها بپرسید که کدام کشورها را برای زندگی انتخاب میکنید، به احتمال بالایی یکی از کشورهای اروپایی یا آمریکای شمالی را نام میبرند. اما اگر بپرسید چرا همان کشورهای پیشرفتهی! حوزهی خلیج فارس را انتخاب نمیکنید، احتمالا پاسخی نخواهند داشت یا نهایتا بگویند چون هواش گرمه!
پارادایم حال حاضر دنیا، پارادایم توسعهی پایدار است.
دیگر فقط اقتصاد نیست که نشان دهندهی توسعه یافتگی یک کشور است. اقتصاد تنها یکی از سه پایهی اصلی توسعهی پایدار است و نباید از دو پایهی دیگر آن، یعنی محیط زیست و جامعه غافل شد.
به تصویر بالا توجه کنید. این تصویر، رتبه بندی کشورها براساس شاخصهای توسعهی پایدار (اهداف هفده گانهی توسعهی پایدار یا SDG) را نشان میدهد. بر خلاف انتظار، در صدر این لیست، حتی خبری از دو اقتصاد برتر دنیا یعنی آمریکا و چین نیست. در عوض، کشورهای حوزهی اسکاندیناوی و شمال اروپا در صدر این لیست قرار دارند و با امتیازی نزدیک به صد (امتیاز کامل)، در حال رسیدن به تمام اهداف هفده گانهی توسعهی پایدار هستند.
وضعیت کشورهایی مانند امارات، کویت، قطر و عربستان که هر روز در فضای مجازی از پیشرفتهای آنان گفته میشود، در این لیست، نسبتا بغرنج است. در این رتبه بندی، امارات متحده عربی رتبهی ۷۹، کویت رتبهی ۱۰۸، قطر رتبهی ۱۰۰ و عربستان سعودی رتبهی ۹۴ را داراست. علت داشتن چنین رتبههایی، اقتصاد نیست، بلکه مواردی همچون تبعیض جنسیتی شدید، تبعیضهای مذهبی، نژادی و قومیتی، مصرف گرایی شدید، عدم اهمیت به محیط زیست، عدم اهمیت به تغییرات اقلیمی و تولید شدید گازهای گلخانهای و همچنین فقدان دموکراسی و نهادهای آزاد است.
در دنیای امروز، دیگر متر و معیار پیشرفت، داشتن برج خلیفه و ساختن ابرشهر نئوم یا برگزاری جام جهانی نیست، بلکه معیار توسعهی پایدار است. احتمالا عدهای تصور کنند که این معیارها فرمالیته و نمایشیست. اما این کشورها خودشان به اهمیت این موضوع پی برده اند.
چنانکه یکی از دوستان که در بخش انرژی شاغل است و مدتی قبل در یک کنفرانس انرژی در کشور قطر شرکت کرده بود، تعریف میکرد که چگونه تمام سخنرانیها و گفتگوها حول ضرورت توسعهی پایدار بوده است. حالا اگر عدهای، توسعهی پایدار را لازمهی پیشرفت نمیدانند، بحث دیگریست.