آیا گیاهان بدون خاک نیز رشد میکنند؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا بایستی ببینیم که گیاهان از چه جهت به خاک نیاز دارند. گیاهان در درجهی اول به مواد مغذی که در خاک وجود دارد نیاز دارند. همچنین خاک نقش یک پایه و ساپورت را برای گیاه ایفا میکند. از طرف دیگر، خاک از گیاه در برابر تغییرات شدید دمایی محافظ میکند و همینطور رطوبت مورد نیاز را به طور یکنواخت تامین مینماید. یکی دیگر از موارد اهمیت خاک برای گیاهان، تامین اکسیژن مورد نیاز برای ریشهها به توسط خاک است. اگر ما بتوانیم تمامی این نیازهای گیاه را تامین کنیم، گیاه میتواند بدون وجود خاک نیز رشد کند. البته بسیاری از ما پیشتر این روش را امتحان کردهایم و گیاهانی را درون ظرفی که تنها حاوی آب باشد پرورش داده ایم.
در این موارد، ظرف خود ساپورت مورد نیاز و آب مواد معدنی موردنیاز را فراهم میکند. همچنین محیط سربستهی اتاق، از گیاه در برابر تغییرات دما و رطوبت محافظت میکند. شاید مهمترین مساله در این رابطه، تامین اکسیژن باشد. این گیاهان باید بتوانند اکسیژن مورد نیاز خود را از اکسیژن محلول در آب به دست آورند. بسیاری از گیاهان قادر به چنین کاری نیستند و برای تامین اکسیژن مورد نیاز، حتما متکی به اکسیژن موجود در خلل و فرج خاک میباشند. پس به کارگیری این روش برای گیاهان مختلف چندان هم ساده نیست.
یکی از راههای پرورش گیاهان بدون استفاده از خاک، روشهای هیدروپونیک یا آبکشت (Hydroponics) است.
در این روشها، رشد گیاهان بدون نیاز به خاک و تنها با استفاده از محلولهای مغذی معدنی مبتنی بر آب، صورت میگیرد. کشت گیاهان با این روش معمولا در گلخانهها و محیطهای سربسته صورت پذیرفته و بدین شکل، دما و رطوبت محیط، مرتبا کنترل میشود. از مزایای این روش در مقایسه با روشهای کشت مبتنی بر خاک، میتوان به نیاز به فضای کمتر، مصرف کمتر آب، حذف بسیاری از آفتهای خاک از محیط، بهرهوری بالاتر، نیاز به نیروی کار کمتر، تولید محصولات با کیفیت بالاتر، قابلیت پیشبینی بالاتر و در نتیجه، سیستم کشت استانداردتر با قابلیت مدیریت بهتر، نام برد. البته به همان میزان، نیاز به کنترل بسیار دقیقتر وجود دارد تا تمامی چیزهایی که خاک برای گیاه فراهم میکند، تامین گردد.