دریاچه‌ی ارومیه که زمانی دومین دریاچه‌ی بزرگ زیاده شور (hypersaline) جهان به شمار می‌رفت، از اواسط دهه‌ی ۱۹۹۰ به این رو، به علل گوناگون در حال خشک شدن است. اما خشک شدن این دریاچه پیامدهای مختلفی از جمله تغییر آب و هوای محلی و در نتیجه تاثیر منفی بر کشاورزی و همچنین معیشت ۶/۵ میلیون نفر که در نواحی اطراف این دریاچه زندگی می‌کنند، خواهد داشت.
همچنین این موضوع موجب افزایش شوری آب، تخریب اکوسیستم‌ها و زیستگاه‌های تالابی و همچنین، افزایش احتمال وقوع طوفان‌های نمک در این منطقه خواهد شد.
اما علت اصلی خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه چیست؟
در مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۰ در ژورنال Scientific Reports به چاپ رسیده است (لینک مقاله در کامنت نخست)، گروهی از محققان به بررسی میزان آب ورودی، آب خروجی و حجم آب درون دریاچه‌ی ارومیه، طی ۵ دهه‌ی گذشته پرداخته‌اند.
بررسی این نتایج نشان می‌دهد که اگرچه، میزان برداشت از آب ورودی به دریاچه، برای مصارف کشاورزی نقش مهمی در خشک شدن دریاچه داشته است، اما در واقع تغییرات اقلیمی عامل اصلی (حدود ۶۰ درصد در مقاله‌ای دیگر) این فاجعه بوده است. به گونه‌ای که حتی بدون برداشت آب به منظور مصارف کشاورزی، باز هم تغییرات سطح آب این دریاچه، به همین شکل کاهشی و البته با شدت و سرعت کمتری اتفاق می‌افتاد.
البته اکنون و با کاهش حجم آب‌های ورودی به دریاچه، میزان برداشت آب‌های ورودی برای مصارف کشاورزی، تاثیر بسزایی بر احیای آن خواهد داشت. در غیر این صورت، بعید نیست که دریاچه‌ی ارومیه، در آینده‌ای نزدیک، به سرنوشتی همچون دریاچه‌ی آرال، در مرز قزاقستان و ازبکستان دچار شود. دریاچه‌ای که زمانی چهارمین دریاچه‌ی بزرگ جهان و منبع درآمد و رفاه ساکنین اطراف خود بود، اکنون به صحرایی پوشیده از نمک تبدیل شده (صحرایی جدید به نام آرالکوم) که با وزش باد، اقلیم اطراف آن به شکل فاجعه آمیزی تغییر کرده است.
لینک این مقاله:
https://www.nature.com/articles/s41598-019-57150-y
تصویر: دریاچه‌ی ارومیه از کتاب عکاسی “چشمان زمین The eyes of earth” ،مجموعه عکس‌های سولماز دریانی، که به تازگی بابت آن، برنده‌ی جایزه‌ی عکاسی زنان فتواویدنس ۲۰۲۱ FotoEvidence Women Award 2021، شده‌اند.
لینک صفحه‌ی اینستاگرام سولماز دریانی https://instagram.com/solmazdaryani?igshid=YmMyMTA2M2Y