به زبان ساده، زلزله نتیجهی آزاد شدن فشاری است که با حرکت صفحات سازندهی پوستهی زمین، به سمت یکدیگر و با ساییده شدن این صفحات با یکدیگر، ایجاد میشود.
اگرچه مشخصا بعضی مناطق جهان، بیش از مناطق دیگر مستعد زلزله هستند، اما پیشبینی دقیق زلزله هنوز امکانپذیر نیست. وقتی از پیشبینی دقیق صحبت میکنیم، منظورمان بزرگی زلزله و زمان دقیق و مکان دقیق وقوع زلزله است. اخیرا خبری در فضای مجازی پخش شده است که شخصی در توئیتر، مدقی قبل، وقوع زلزلههای اخیر در ترکیه و سوریه را پیشبینی کرده است.
اما این پیشبینی یا پیشبینیهای مشابه، تا چه اندازه صحیح است؟
اولا از آنجایی که زمینلرزه یک پدیدهی علمی است، چنین پیشبینیهایی بایستی بر پایهی مشاهدات علمی باشد. اینکه زلزله مثلا با صداهای خاصی از حیوانات یا تغییر شکل ابرها یا حتی افزایش میزان عنصر رادون در آبهای زیرزمینی یک منطقه همراه باشد، یک مشاهدهی علمی محسوب نمیشود، چرا که هنوز ارتباط بین آنها دقیقا مشخص نشده است. دوم اینکه این پیشبینیها هیچگاه هر سه پارامتر مکان، زمان و بزرگی زمینلرزه را به همراه یکدیگر مشخص نمیکند. سوم اینکه این پیشبینیها بسیار کلی است و در هر صورت یک یا چند زلزله در آن میگنجد. مثلا اگر بگوییم در چند ماه آینده در این منطقه زلزلهای خواهد آمد یک پیشبینی کلی است که هر زلزلهای در آن نقطه بیاید، این پیشبینی را تایید میکند.
اما آیا با این پیشبینی میتوان مثلا جلوی خسارات زلزله را گرفت؟
با وجود اینکه پیشبینی همزمان سه پارامتر زمان، مکان و بزرگی زلزله به صورت دقیق هنوز امکان پذیر نیست، لرزهشناسان اما قادرند احتمال وقوع زمینلرزههای آتی را تخمین بزنند. آنها این احتمالات را با بررسی فعالیتهای لرزهای یک منطقه در گذشته محاسبه میکنند. لرزهشناسان به کمک این روش میتوانند دورههای وقوع زمین لرزه با بزرگی معین را به صورت تقریبی تعیین کنند. همچنین دانشمندان در پیشبینی پسلرزهها موفقیت بیشتری داشتهاند، چرا که تاکنون تحقیقات گستردهای پیرامون الگوهای پسلرزهها صورت گرفته است. زلزلهشناسان میتوانند به خوبی حدس بزنند که چگونه یک زمینلرزه در امتداد یک گسل موجب وقوع زمینلرزههای بعدی در گسلهای متصل به آن میشود و احتمالا مورد مذکور در مورد پیشبینی زلزلهی ترکیه و سوریه از این دست بوده باشد.