اَبا اِباد

سیاره مشتری و قمرهای اصلی آن

مشتری مایع

من یک موقعی در اواسط دهه‌ی سوم زندگی‌ام، به ورزش‌های‌ مهیجی مثل سنگنوردی، دره نوردی و پاراگلایدر علاقه پیدا کرده بود و این ورزش‌ها بخش مهمی از برنامه‌ی تفریحات من را می‌ساخت. من اما همواره ترس از ارتفاع داشتم و وقتی وسط زمین و هوا بودم، تنها به یک چیز فکر می‌کردم، اینکه وقتی پایم برسد روی زمین سخت، دیگر این کار را تکرار نخواهم کرد. اما همینکه پاهایم می‌رسید به زمین و از ترس از ارتفاع و خالی بودن زیر پاهایم راحت می‌شدم، دوباره می‌گفتم که چقدر لذتبخش بود، هفته‌ی بعد دوباره خواهم رفت. من این مساله را در سفرهای هوایی نیز همواره تجربه می‌کنم. وقتی هواپیما فرودمی‌آید و چرخ‌های آن روی زمین سفت می‌نشیند، خیالم راحت می‌شود که حالا توی هوا نیستم و روی زمین سفت و سخت نشسته‌ایم. وجود زمین سخت زیر پاهایم برای من تسلی بخش است و رفتن به ارتفاع این شانس را به من می‌داد که قدر زمین را بدانم.

راستی ما چقدر خوشبختیم که سیاره‌مان سطح جامدی دارد که بتوانیم روی آن راه برویم و زندگی کنیم. من اصلا دوست ندارم در وسط زمین و هوا زندگی کنم. در همین منظومه‌ی شمسی خودمان، سیاراتی هستند که سطح جامدی ندارند. مثلا همین سیاره‌ی مشتری. این سیاره مثل پهلوان پنبه‌هاست. جرمش دو و نیم برابر مجموع جرم تمامی سیارات دیگر منظومه‌ی ماست و حجمش آنقدر بزرگ است که هزارتای زمین بیشتر توش جا می‌شود. اما ما اسمش را گذاشته‌ایم غول گازی. چون هیچ سطح جامدی ندارد و فقط از هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. مثل یک اقیانوس خیلی خیلی عمیق. این سیاره و قمرهای اصلی آن را می‌توانید در تصویر بالا مشاهده کنید. این سیاره اما خدمت بزرگی هم به ما می‌کند، به طوریکه اگر این سیاره نبود، شاید حیات روی زمین هیچگاه شکل نمی‌گرفت.

این سیاره با آن گرانش عظیمش، جلوی رسیدن بسیاری از اجرام آسمانی که به سمت ما می‌آیند‌ را می‌گیرد. وگرنه هر لحظه می‌بایست منتظر برخورد یک دنباله‌دار و یا سیارک بزرگ به زمین بودیم که برخورد یکی از آن‌ها توانست دایناسورها را منقرض کند. اما همین سیاره‌ی عظیم مثل یک نگهبان از ما مراقبت می‌کند. اما جالب است بدانید که ما مدت‌هاست به گازی بودن این سیاره پی برده ایم، بسیار پیش از اینکه خودمان از نزدیک به آن سیاره نگاه کنیم.

در سال ۱۶۹۰ میلادی، اخترشناس ایتالیایی به نام جووانی دومنیکو کاسینی، وقتی به این سیاره نگاه می‌کرد، دریافت که در عرض‌های جغرافیایی متفاوت، سرعت چرخش این سیاره متفا‌وت است. این موضوع برای او بسیار عجیب بود. چرا که سیاره‌ای مثل زمین که سطح جامدی داشته باشد، اجازه‌ی چنین نوع چرخشی را به اتمسفرش نمی‌دهد.

به این نوع چرخش، چرخش دیفرانسیلی یا differential rotation می‌گویند.

پس کاسینی حدس زد که مشتری فاقد سطح جامد است و احتمالا حالت فیزیکی آن گاز یا مایع می‌باشد. فیزیکدانان در قرن‌های بعدی موفق شدند دانسیته‌ی این سیاره را تخمین بزنند و مشخص شد حدس کاسینی درست بوده و دانستیه‌ی مشتری بسیار پایین‌تر از آن است که سیاره‌ای جامد را بسازد.

بعدها در سال ۲۰۱۶، فضاپیمای جونوی ناسا، موفق شد با اندازه گیری گرانش و میدان مغناطیسی این غول گازی نشان دهد که هسته‌ی آن نیز کاملا جامد نیست و مرز مشخصی نیز ندارد. پس اگر روزی ما به این سیاره‌ی عظیم برویم، جای سفت و سختی برای فرود آمدن پیدا نخواهیم کرد و باید وسط زمین و هوا بمانیم.

– ابا اباد

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *