احتمالا شما نیز تاکنون تصاویری همانند تصویر زیر را دیده اید که در آن، یک دانشمند در حال نمونهگیری از مواد مذاب یک آتشفشان است.
گدازه یا lava، ماگما یا سنگهای مذاب هستند که به صورت مایع، به سطح زمین میرسند. اصطلاح لاوا همچنین به جامدی که به کمک سرد کردن مواد مذاب به دست میآید، اطلاق میشود. دمای ماگمای مذاب ممکن است بین ۷۰۰ تا ۱۲۰۰ درجهی سانتیگراد متفاوت باشد. حالت فیزیکی ماگما بسته به میزان سیلیکا در آن متفاوت است. هرچقدر میزان سیلیکا داخل ماگما بیشتر باشد، ماگما بیشتر به جامد و هرچقدر کمتر باشد، ماگما بیشتر حالت مایع به خود میگیرد.
اما با وجود خطرات کار کردن با ماگما در دمای بسیار بالا، زمینشناسان با چه هدفی از این ماگما نمونهبرداری میکنند؟
اتاقک ماگما یا آشیانهی ماگما به حفرهای بزرگ در زیر سطح زمین گفته میشود که حاوی سنگهای مذاب است. نمونههای داغ ماگما اطلاعات مهمی در مورد اتفاقاتی که درون اتاقک ماگما در حال رخ دادن است، به ما میدهد. به عنوان مثال، با بررسی این نمونهها میتوان گفت که آیا این ماگمایی است که با سرعت زیاد از اعماق زمین به سطح زمین آمده است یا اینکه ماگمایی است که مدتها در یک اتاقک کم عمق زیر سطح زمین باقی مانده است و اکنون خارج شده است. علت اینکه زمین شناسان بلافاصله پس از نمونهگیری ماگما را سرد میکنند این است که از تشکیل کریستالها در حین سرد کردن آهستهی نمونهها جلوگیری شود.
ماگمایی که در عمق ۱۰۰ کیلومتری از سطح زمین تشکیل شده باشد، حاوی مقادیر بالای عناصر منیزیم و آهن است. با بالا آمدن ماگما به سطح زمین و تشکیل کریستالهایی عمدتا از جنس منیزیم، میزان منیزیم کاهش مییابد و عناصر دیگر همچون سیلیکون، آلومینیوم، آهن و کلسیم در ماگما غالب میشود. بدین صورت میتوان فعالیتهای آتی آتشفشان را تا حد زیادی پیشبینی کرد.