در تابستان امسال یک بار برادرم، برادرزادهی خردسالم را به همراه خود به یک نانوایی سنگک برده بود. خب در این فصل کودکان معمولا به جای کفش، صندل یا دمپایی پا میکنند. از قضا وقتی شاطر نان را میآورد، یک سنگ داغ از نان جدا شده و روی پای این طفل معصوم میافتد و آن انگشتان کوچکش و بیشتر از آن دل بزرگترها میسوزد. من هم وقتی کودک بودم همیشه از این نانوایی سنگکها میترسیدم و با خودم میگفتم این شاطرها چرا نان را آرام نمیآورند و اینجا نمیگذارند که سنگها را خودمان جدا کنیم و در عوض از فاصلهی دور نان را پرت میکنند و سنگهای داغ از تنور در آمده، به اینور و آنور پرت میشود و گاهی نیز اینطوری کسی را میسوزاند.
اصلا چرا این سنگها اینطور بد میسوزانند؟
اگر به جای این سنگها، یک مادهی جامد دیگری در تنور نانوایی سنگک قرار داده میشد، دیگر کسی نمیسوخت اما خب نان هم خوب پخته و برشته نمیشد. این سنگها رسانایی گرمایی مناسبی دارند. البته جنس خاصی ندارند و خیلی از مواد جامد همین رسانایی گرمایی بالا را دارند. اگر شما با انگشتتان یک گوشهی این سنگها را گرفته و گوشهی دیگرش را روی شعله نگه دارید، خیلی زود گرما از طریق رسانش گرمایی درون سنگ جابجا شده و به دست شما میرسد و شما سنگ را رها میکنید (مگر اینکه مرتاض باشید و بخواهید نفستان را تأدیب کنید که خیلی توصیه نمیکنم). اما این رسانایی گرمایی بالا برای جایی مثل نانوایی سنگک خوب است، چرا که نانها زودتر و برشتهتر از تنور خارج میشود و البته که انرژی کمتری نیز مصرف میشود.
اما خیلی جاها ما چنین رسانش گرمایی بالایی نمیخواهیم، چون خیلی از جاها هدفمان برشته شدن نیست. مثلا فرض کنید بدنهی شاتل فضایی را از مادهای با رسانایی گرمایی بالا میساختند. خب وقتی شاتل وارد اتمسفر میشود، در اثر اصطکاک بالا، دمای بیرون شاتل به شدت افزایش مییابد. حالا اگر رسانایی گرمایی بدنهی شاتل بالا باشد، اگر شاتل منفجر نشود، وقتی به زمین میرسد، میتوانید فضانوردان برشتهای را از درون شاتل بیرون بکشید. پس
باید بدنهی شاتل را از موادی ساخت که رسانایی گرمایی بالایی ندارند. هرچقدر این رسانایی گرمایی کمتر باشد بهتر است.
چرا که حرارت درون آن منتقل نمیشود. از طرف دیگر، این ماده نباید در اثر گرمای زیاد، خیلی منبسط شود تا ساختار بدنهی شاتل در اثر شوکهای حرارتی، حفظ شود. به همین خاطر، سطح شاتلها از یک عایق ویژه تحت عنوان LI-900 پوشانده شده است.
همانطور که در ویدئوی زیر میبینید، شخص قطعهای از این عایق را از کورهی ۲۰۰۰ درجهی سانتیگرادی خارج میکند و بلافاصله با دست آن را برمیدارد، بدون اینکه دستش بسوزد و آخ بگوید. حالا تصور کنید که در سطح شاتل از یک مادهی معمولی و در نانوایی سنگک از LI-900 استفاده میشد. آنوقت ما نانهایی نپخته و خمیر و فضانوردانی برشته و سوخته داشتیم. نه اصلا ایدهی خوبی نیست.
– اَبا اِباد