شما اکنون چشمتان به اولین جملهی این نوشتار خورد و بعد تصمیم گرفتید جملهی دوم آن را بخوانید. حالا که جملهی دوم را خواندید، میتوانید به خواندن ادامه دهید و یا میتوانید از خواندن بقیهی این نوشتار صرف نظر کنید و پستهای دیگر در این فضا را ببینید. شاید هم از این نوشتار خوشتان آمده اما فکر میکنید الان زمان و انرژی و تمرکز لازم را ندارید و این نوشتار را ذخیره میکنید تا در اولین فرصت بازگردید و آن را بخوانید. راستش من هم موقع نوشتن این نوشتار، داشتم به این فکر میکردم که آن را منتشر کنم یا نکنم. قبل از آن هم در رابطه با این موضوع شک داشتم که آیا باید راجع به آن بنویسم یا ننویسم. اما تصمیم گرفتم که راجع به آن بنویسم و امروز هم تصمیم گرفتم آن را منتشر کنم. در تمام این اتفاقات، چیزی بین همهی ما مشترک بود و آن اراده بود. هرکدام از ما میتوانستیم کار دیگری بکنیم، اما این کار را کردیم، پس ما از خودمان اراده داریم. اما یک سوال :
آیا ما واقعا اراده داریم یا صرفا توهم اراده داریم؟
اگر کسی به دوگانگی ذهن و بدن (mind body dualism) باور داشته باشد و برای انسان، یک روح غیرمادی تصور کند که بدن را کنترل میکند، در پاسخ به این سوال، به مشکلات جدی برمیخورد. ما در دنیای فیزیکی با قطعیت سر و کار داریم. قوانین نیوتن به طور خیلی خوب و دقیقی این موضوع را به ما نشان میدهد که اگر ما موقعیت اولیهی یک جسم و همچنین تعدادی از شرایط مرزی مثلا سرعت و جهت آن را بدانیم، میتوانیم موقعیتهای بعدی آن جسم را پیشبینی کنم. ما با استفاده از همین قطعیت فیزیکی، یک فضاپیما را به آنسوی منظومهی شمسی میفرستیم و میدانیم به آنجا میرسد. با همین قطعیت هم ما سوار هواپیما میشویم و به قوانین فیزیک اطمینان داریم که این هواپیما با احتمال بسیار بالایی به مقصد میرسد. اما اگر تمام پارامترها را میدانستیم، همین احتمال هم وجود نداشت و همه چیز قطعی بود.
حالا روح غیرفیزیکی در مقابل بدن فیزیکی درون دنیای فیزیکی، چطور میتواند بر این قطعیت فیزیکی غلبه کند؟
به طور خلاصه اگر حالت بعدی سیستم فیزیکی با حالت فعلی آن قابل پیشبینی باشد، آن وقت تکلیف اراده چه میشود؟ عدهای البته سعی داشتهاند با استفاده از مکانیک کوانتوم این مساله را پاسخ دهند. چرا که به ظاهر ما با آن قطعیتی که در دنیای کلاسیک با آن سر و کار داریم، در دنیای کوانتومی با چنین قطعیتی سر و کار نداریم. اما دست درازی به کوانتوم برای حل این مشکل، فرق چندانی ایجاد نمیکند.
عدم قطعیت کوانتومی ناشی از تصادفی بودن است و تصادفی بودن معادل آزادی عمل نیست.
اگرچه ما در مواجه با ذرات کوانتومی با یک عدم قطعیت مواجه هستیم، اما وقتی به لحاظ آماری نگاه میکنیم و مقادیر مورد انتظار را محاسبه میکنیم، این عدم قطعیت خیلی زود جای خودش را به قطعیت میدهد. شما در یک آزمایش روی یک ذره با عدم قطعیت مواجه هستید، اما اگر آن آزمایش را بارها انجام دهید، بالاخره رفتار آماری ذره مشخص میشود. اساس استفادهی ما از سیستمهای کوانتومی مانند کامپیوتر کوانتومی نیز همین موضوع است. پس حتی اگر قدرت تصمیمگیری ما ریشه در پدیدههای کوانتومی در مغز ما داشته باشد، باز هم فرق چندانی نمیکند و مسالهی دشوار اراده به قوت خودش پابرجاست.
– ابا اباد