اَبا اِباد

یک دستگاه انتگرال‌گیر آبی یا water integrator

انتگرالگیر آبی

اگرچه ما از سیاست روس‌ها خیلی دل خوشی نداریم، اما از حق نگذریم، در چند قرن اخیر ریاضیدانان بسیار بزرگی را به جهان عرضه کرده‌اند. شما در هر قسمتی از ریاضیات و صد البته فیزیک پا می‌گذارید، نام‌های ریاضیدانان بزرگ روس را حتما خواهید شنید. شما در هر رشته‌ی علمی که ارتباطی با ریاضیات داشته باشد وارد شوید، اولر یا اویلر جزو اولین اسم‌هایی‌ست که می‌شنوید. البته اینها یک خانواده‌ی اصالتا اهل سوئیس بودند که به‌ روسیه مهاجرت کردند و هرکدام از آن اولرها یکی از اعضای این خانواده است.

اگر کمی پیش بروید، اسم بعدی که حتما خواهید شنید جورج کانتور است که او نیز اصالتا اهل روسیه و مبدع نظریه‌ی مجموعه‌هاست.

اگر وارد هندسه شوید اسم لوباچوفسکی را زیاد‌ خواهید شنید که او نیز اهل روسیه است.

اگر وارد آمار و احتمال شوید، حتما اسم مارکوف و زنجیرهای مارکوف را خواهید شنید.

اگر در آمار و احتمال بیشتر پیش بروید با آزمون کولموگروف-اسمیرنف آشنا‌ خواهید شد.

اگر به دنبال کیس‌های عجیب و غریب ریاضیدانان بگردید، گرگوری پرلکان را خواهید یافت.

خلاصه انگار‌ ناف اینها را با ریاضیات زده‌اند و ریاضیات و فیزیک، مدیون آن‌هاست. شاید‌ همانطور که مونتسکیو معتقد بود سیاست و فرهنگ مردمان یک منطقه تا حدی به آب و هوا و اقلیم آن منطقه بستگی دارد (نظریه‌ی جبر اقلیمی)، واقعا بتوان گفت که اقلیم هر منطقه روی حوزه‌هایی که مردم آن منطقه در آن موفقند تاثیرگذار است. مثلا ادعا کرد که کلا روس‌ها مغزشان در ریاضیات خوب کار‌ می‌کند یا شاید هم سرمای روسیه باعث می‌شود این مردمان برای زمان‌های طولانی در خانه بمانند و از فکر زیاد ریاضیدان شوند. شاید‌ هم ربطی به این چیزها نداشته باشد و صرفا علتش این بوده که موفقیت موفقیت می‌زاید، اینها هم با آمدن هر ریاضیدان بزرگ در تاریخشان تشویق شده‌اند که بیشتر به سمت‌ ریاضیات گرایش پیدا کنند و به همین خاطر موفقیت زیادی در این حوزه کسب کرده‌اند.

بیخیال. ما هم ریاضیدان بزرگ کم نداشته‌ایم و شاید روزی دوباره به اوج خودمان بازگردیم و دوباره ریاضیدانان بزرگی به جهان عرضه کنیم. اما غرض از پیش کشیدن بحث راجع به ریاضیدانان روس، معرفی دستگاهی‌ست که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید. این دستگاه یک دستگاه کاملا مکانیکی‌-هیدرولیکی است که با آب کار می‌کند. کارش هم حل برخی مسائل دشوار ریاضی‌ست.

در سال ۱۹۳۶ یک ریاضیدان روس به نام ولادیمیر سرگویچ لوکیانوف این دستگاه را می‌سازد که به آن انتگرال‌گیر آبی یا water integrator می‌گفتند و به نوعی یکی از نمونه‌های اولیه‌ی کامپیوترهای آنالوگ به حساب می‌آید. عملکرد این کامپیوتر آبی با هدایت دقیق آب از طریق اتاقکی پر از لوله ها و پمپ های به هم پیوسته بوده است. سطح آب در اتاقک‌های مختلف (با دقت تا کسری از میلی‌متر) نشان‌دهنده اعداد ذخیره‌ شده و نرخ جریان بین اتاقک‌ها عملیات‌های ریاضی مختلف را نشان می‌دهد. این ماشین قادر به حل معادلات دیفرانسیل ناهمگن و در نمونه‌های پیشرفته‌تر معادلات مشتقات جزئی (PDE) بود.

شاید تصور کنید که این دستگاه صرفا آزمایشی و تشریفاتی‌ست. اما تا دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی در شوروی از این نوع کامپیوترهای آبی برای مدلسازی‌ها در مقیاس بزرگ استفاده می‌شد و حتی تعدادی از آن‌ها به کشورهای دیگر نیز صادر شد. از معروف‌ترین کاربردهای این دستگاه، استفاده از آن در طراحی کانال قره قوم و همچنین به کارگیری آن در ساخت‌ راه آهن بایکال آمور شوروی سابق است. بله این هم یکی دیگر از کارهای عجیب و خلاقانه‌ی روس‌ها در ریاضیات بود.

– ابا اباد

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *