اخیرا ویدئویی در شبکههای اجتماعی دست به دست شده است که در آن، استاد مسن یکی از دانشگاههای معتبر ایران، در حین صحبت کردن با دانشجویانش، مرتبا از کلمات روزمره (غیرتخصصی) انگلیسی به جای کلمات فارسی استفاده میکند. من نمیدانم که مثلا کلمهی زیبا یا قشنگ چه اشکالی دارد که فردی فارسی زبان به جای آن از کلمهی nice استفاده کند.
شاید هدف این استاد این بوده است که دانشجویان با کلمات انگلیسی آشنا شوند، اما کلماتی که این استاد به کار میبرد، همگی به گوش هر دانشجویی آشناست و فکر نمیکنم کسی نیاز به یادگیری آنها داشته باشد. البته که اگر کلاسهایی در دانشگاه به زبان انگلیسی برگزار شود، بسیار مفید خواهد بود.
چنانکه شنیده ام در کشور هندوستان، در مدارس و دانشگاهها به زبان انگلیسی تدریس میشود و این مساله موجب شده که عموم مردم هندوستان به خوبی به انگلیسی تسلط پیدا کنند. اما فکر نمیکنم استفاده از یک سری کلمات انگلیسی (یا هر زبان دیگری) در حین صحبت کردن به فارسی، ارزش و فایدهی خاصی داشته باشد. شاید فرد قصد دارد نشان دهد که در اثر زندگی در یک کشور دیگر، زبان خود را تا حدی از یاد برده است.
اما مثلا محمدعلی جمالزاده، نویسندهی بزرگ معاصر که بسیاری او را پدر داستان کوتاه زبان فارسی میدانند و در سال ۱۹۶۵، نامزد نوبل ادبیات نیز شده، بیشتر عمر خود را در اروپا گذرانده است. جمالزاده از سال ۱۹۱۱ (۱۹ سالگی) تا پایان عمرش یعنی سال ۱۹۹۷ (یعنی ۸۶ سال از عمر ۱۰۵ سالهاش) در اروپا زندگی کرد و همسرش نیز یک آلمانی زبان بود. با این حال، اگر این موضوع را ندانید، با خواندن کتابهای جمالزاده تصور میکنید که این شخص، تمام عمرش را در ایران گشته که اینچنین به زیبایی از کلمات استفاده میکند.
شاید هم فرد تصور میکند که این کار کلاس کاری او را بالا میبرد. بله دانستن یک زبان خارجی بسیار با ارزش است، چرا که فرد زحمت زیادی کشیده است تا به زبان دیگری مسلط شود. اما اینطور استفاده از کلمات انگلیسی در حین صحبت کردن به فارسی، تسلط فرد را به زبان خارجی نشان نمیدهد، بلکه نشان میدهد فرد حافظهی محدودی داشته که با یاد گرفتن یک زبان خارجی، زبان مادری خود را نیز از یاد برده است.
در پایان اینکه لئو تولستوی در کتاب یگانهی “جنگ و صلح”، بارها اشراف روسی را مورد انتقاد قرار میدهد که برای اظهار فضل، سعی میکنند به زبان فرانسوی صحبت کنند و این را نماد نوعی از خودبیگانگی فرهنگی میداند که شکاف اجتماعی و فرهنگی بین اشراف روسیه و مردم عادی را عمیقتر میکند.