اَبا اِباد

جاندارگرایی

جاندارگرایی

وقتی اولین بار به یک کشور خارجی رفته بود و این فرصت برایش پیش آمده بود که با مردم از ملیت‌های گوناگون گفتگو و تعامل داشته باشد، بسیار متعجب بود که افراد مختلف و از نقاط گوناگون جهان، تفکرات کمابیش نزدیکی دارند. همه به صلح و دموکراسی علاقه مندند و از جنگ و دیکتاتوری بیزارند. آزادی برای همه یک ارزش بسیار مهم است‌. همگی از دروغ بدشان می‌آید. همگی تولدشان را جشن می‌گیرند. همه دوست دارند تصاویری از خودشان منتشر کنند و دیگران آن‌ها را تحسین کنند. مشکلاتی در روابطشان دارند. این نزدیکی را در نسل‌های جدید‌تر بیشتر می‌توان دید. مثلا اکنون همه‌ی نوجوانان جهان انیمه‌های ژاپنی و کره‌ای را دوست دارند و شبیه آن‌ها لباس می‌پوشند. وقتی سریالی مانند بازی تاج و تخت عرضه می‌شود، چند میلیون یا حتی میلیارد نفر، همزمان آن را تماشا می‌کنند. خلاصه اینکه از این همه اشتراک بین انسان‌های اقصی نقاط جهان بسیار متعجب بود.

به او گفتم که خیلی تعجب نکن. این تنها از ویژگی‌های انسان عصر امروز است که به واسطه‌ی تسهیل ارتباطات بین انسان ها، شما می‌بینید افکار انسان های دنیا رفته رفته به یکدیگر نزدیک می‌شود و همه‌ی انسان‌ها کمابیش یکجور فکر می‌کنند، یک‌جور می‌پوشند، علائق مشابهی دارند و در کل به جهان بینی مشابهی نزدیک می‌شوند. این موضوع در کنار مزایایی همچون افزایش صلح و دوستی در نوع بشر، معایبی نیز دارد‌. یکی از مهم‌ترین معایب آن شاید مهجور ماندن و از بین رفتن جهان‌بینی‌های خاصی باشد که طی قرون متمادی در جوامع گوناگون سر و شکل گرفته است و‌ در گستره‌ی تاریخ و جغرافیا، انسان‌هایی با نگرش‌های گوناگون آفریده است. اما اکنون رفته رفته این نگرش‌ها به کل فراموش می‌شود و اگر تاثیر مثبتی بر انسانیت انسان داشته نیز، آن تاثیر طی چند نسل آینده به کل از بین خواهد رفت.

به عنوان مثال، شما در قبایل سنتی آفریقا، آمریکا و آسیا، باوری را مشاهده می‌کنید به اسم جاندارگرایی یا انیمیسم (animism) که بر این باورند همه‌ی اشیاء دارای جوهر معنوی متمایز یا همان روح هستند. از دید انیمیست‌ها، رفتار حیوانات همچون انسان، ارادی، برنامه ریزی شده و هدفمند است. هر حیوان یک شخصیت دارد، چرا که هم زنده است و هم با دیگران در ارتباط است‌. پس ما نمی‌توانیم به راحتی گوشت حیوانات را بخوریم یا برای کارهایمان از آن‌ها استفاده کنیم. یا اینکه مثلا در سال ۱۹۹۶، وقتی محققان روی انیمیسم در یکی از قبایل آفریقایی تحقیق می‌کردند، در حین برگزاری یک جشن، عقابی بزرگ به سمت جشن آمد و بر فراز طبل بزرگ شروع به چرخش کرد. مردمان این قبیله، این موضوع را حمل بر این کردند که عقاب بزرگ، درستی و خوبی این جشن را تایید کرده است.

صرف نظر از اینکه این دیدگاه از نظر علمی چقدر صحیح است، این جهان بینی، جهان بینی بسیاری از ادیان به خصوص ادیان ابراهیم و حتی عقل گرایی مدرن را به چالش می‌کشد. چرا که اساسا با انتساب صفاتی مانند هوش و عقلانیت و آگاهی و اراده به غیرانسان، ایده‌ی منحصر بفرد بودن انسان را به چالش می‌کشد. در چنین جهانی، جایگاه مهمی نیز برای حیوانات در نظر گرفته می‌شود و صلح با حیوانات و طبیعت نیز، موضوعیت می‌یابد.

– اَبا اِباد

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *