کارل ساگان، اخترفیزیکدان بزرگ اوکراینی آمریکایی، در آخرین مصاحبه قبل از مرگش در سال ۱۹۹۶، حرف بسیار جالبی زد که من عینا ترجمه‌ی آن را در اینجا می‌آورم. در بخشی از این مصاحبه، کارل ساگان می‌گوید : “علم چیزی بیش از مجموعه‌ای از دانش است. علم یک شیوه‌ی تفکر است؛ شیوه‌ای برای پرسشگری شکاکانه در …
تصویر بالا صفحه‌ای از قدیمی‌ترین نسخه‌ی موجود از زیج ایلخانی‌ست که در کتابخانه‌ی ملی فرانسه نگهداری می‌شود. خواجه نصیرالدین طوسی در سال ۱۲۷۲ میلادی این زیج را به کمک گروهی از منجمین و با حمایت هلاکوخان مغول تهیه کرده است. کاتب این نسخه نیز فرزند خواجه‌ی طوسی بوده است. پروژه‌ی تهیه‌ی این زیج، حدودا ۱۲ …
هدف نظریات علمی در وهله‌ی اول، پیش‌بینی (prediction) نیست. پیش‌بینی تنها یکی از محصولات جانبی نظریات علمی‌ست نه هدف آن‌ها. همانطور که هدف یک هواپیمای مسافربری، سوزاندن سوخت جت نیست. هدف آن در وهله‌ی اول جابجایی مسافران است و سوزاندن سوخت جت تنها یکی از محصولات جانبی این فرآیند است. هدف نظریات علمی نیز در …
اگر شما قانونگذار باشید و روزی قانونی وضع کنید که هیچکس در جامعه از آن پیروی نکند، آنوقت دو حالت وجود دارد. حالت اول این است که قانونی که وضع کرده‌اید غلط است. مثلا قانون شما غیر واقع بینانه است و شرایط و نیازهای جامعه را در آن به خوبی نسنجیده‌‌اید، پس کسی هم قانونی …
“علم تنها فیزیک است، باقی علوم تنها تمبرجمع‌کنی است”. این جمله منتسب به فیزیکدان بزرگ نیوزیلندی، ارنست رادرفورد می‌باشد. اینجا منظور از سایر رشته‌ها همین رشته‌های علمی غیرفیزیکی مانند شیمی و زیست شناسی و روانشناسی و چنین رشته‌هایی‌ست، وگرنه تکلیف مدیریت و پزشکی و این فیلدها که واضح و مشخص است. البته ممکن است ادعای …
تصویر بالا دیدگاه لامارک (رد شده) و تصویر پایین، دیدگاه داروین (مورد قبول) را در تکامل طبیعی نشان می‌دهد. از دید پوپر، تکامل طبیعی داروینی از طریق فرآیندی مشابه قیاس اتفاق می افتد. می‌گویند کارل پوپر، فیلسوف بزرگ معاصر، کلاس‌های درس فلسفه‌ی علمش را با یک جمله آغاز می‌کرد. او وقتی وارد کلاس می‌شد، خطاب …
یکی از خطاهایی که در بسیاری از آزمایشات و تحقیقات رخ می‌دهد، خطای سوگیری مشاهده گر یا observer expectancy effect است. فرض کنید قرار است بر روی یک سمپل، آزمایشاتی را در بازه‌های زمانی مشخص تکرار کنید. در مرتبه‌ی اول شما سمپل را به دقت بررسی می‌کنید و تمام مشاهدات خود را یادداشت می‌کنید. یک …
سال گذشته‌ی میلادی ۲۰۲۲، از سوی یونسکو به عنوان سال “علوم بنیادی در خدمت توسعه‌ی پایدار” نامگذاری شد. علوم بنیادی یا علوم پایه، نقش حیاتی در توسعه‌ی پایدار و بهبود کیفیت زندگی مردم سراسر جهان دارد. شاید بپرسید که یک شتاب‌دهنده‌ی بزرگ ذرات یا یک تلسکوپ فضایی چطور ممکن است در توسعه‌ی جوامع نقش داشته …
مدتی قبل در ذیل یکی از پست‌هایم، شخصی در اعتراض به مطلبی که درباره‌ی اینشتین نوشته بودم، اینشتین را با تسلا و ادیسون مقایسه کرده بود. البته که از شخصی با تحصیلات عالی آکادمیک انتظار نمی‌رود که گول اغراق‌های صورت گرفته در رسانه‌ها را راجع به تسلا و ادیسون خورده باشد و من ناگریزم در …
“اگر با آزمایش سازگار نباشد، اشتباه است. کلید علم در همین یک جمله‌ی ساده است. تفاوتی ندارد که حدس شما چقدر زیباست، فرقی ندارد که شما که این حدس را زده‌اید، چقدر باهوش هستید و فرقی ندارد که نام شما چیست. اگر با آزمایش سازگار نباشد، اشتباه است. این تمام چیزی‌ست که در علم وجود …